سال ٣٧٤٩ ایرانی برابر با ١٣٩٠ خورشیدی
جشن نوروز جمشیدی، روز اهورامزدا، روز نخست فروردین ماه، آغاز بهار در روی زمین بر پایه‌ی سنجده‌ترین اندازه‌گیری اخترشناسی و گاهشماری جهان است. جشن نوروز بزرگترین و باشكوه‌ترین جشن كهن در همه‌ی شهرپ‌های (ساتراپ‌های، ایالات) ایران بزرگ است.
جشن نوروز را بسیاری از بزرگان باشكوه‌ترین جشن جهان نامیده‌اند كه از روزگار بسیار دور برای ما به یادگار مانده است. ریشه‌ی میتُختی (اسطوره‌ای) آن را به جمشید شاه پیشدادی پیوند می‌دهند، همچنان كه این جشن تا به امروز به نام جشن نوروز جمشیدی آوازه‌مند است. جشن نوروز از نخستین روز بهار همراه با شكوفه‌ی درختان و سرسبزی نهاد (طبیعت) همراه با شادی آغاز می‌شود.
جشن نوروز پر از فرزانش و ميتُخت‌های (اسطوره‌های) ایرانی است كه در اين نوشتار نمی‌گنجد. اگر به گذشته باز گردیم و آیین‌های فراموش شده‌ایی همچون بابانوروز (عمو نوروز)، خواجه پیروز (حاجی فیروز)، پنجه یا بهیزك و... را نیز با آن بیفزاییم، خواهیم دید كه جشن نوروز بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است كه امروز است.
هفت سین
یكی از آیین پیك نوروزی، سفره هفت سین است كه شمار آن از هفت امشاسپندان آیین زرتشت سرچشمه می‌گیرد. هفت امشاسپند نام هفت فرشته نیستند! نام یكی از این هفت امشاسپند نام خود اهورامزدا و شش تای دیگر نام فروزگان (صفات خدایی) اهورامزدا است. هفت سين بدين شمارند:
سیر: نماد اهورامزدا
سبزه: نماد اردیبهشت امشاسپند، راستی
سیب: نماد سپندارمد امشاسپند، مهرورزی و فروتنی
سنجد: نماد خورداد امشاسپند، رسایی و دلدادگی
سركه: نماد امرداد امشاسپند، جاودانگی
سمنو: نماد شهریور امشاسپند، توانایی و باروری
سماك (سماق): نماد بهمن امشاسپند، منش نیك
برخی می‌گویند كه هفت سین در آغاز هفت شین بوده و شراب هم بر سر سفره هفت سین می‌گذاشتند، كه نادرست است چون شراب واژه‌ای اربی (عربی) است. برخی هم می‌گویند هفت چین بوده و ریشه‌ی آن را از چیدن هفت باردان (ظرف) چینی بر خوان نوروز می‌دانند كه باز نادرست است چون نوروز و هفت سین بسیار پیش از آمدن چینی به ایران برگزار می‌شد.
شادروان دكتر بهرام فره وشی در جهان فروری، ریشه واژه هفت سین را از چیدن "هفت سینی" بر خوان نوروزی می‌داند كه به آن هفت سینی می گفتند و هفت خوراكی را در سینی می‌گذاشتند! با گذشت زمان و افتادن "ی" پایانی آن به گونه هفت سین در آمد. به گفته دكتر بهرام فره وشی هنوز هم در برخی از روستاهای ایران این سفره را، سفره هفت سینی می گویند.
درباره‌ی هفت سین دكتر ناصر انقطاع می‌گوید: نكته‌ی در خور نگرش درباره‌ی هفت سین‌های باستانی و كهن كه از زمان باستان تا امروز، از سوی نیاكان ما بر خوان نوروزی می‌نهادند این است كه، هفت سین ها باید دارای این پنج ویژگی باشند:
یك: نام آنها پارسی باشند.
دو: با بندواژه‌ی (حرف) سین آغاز شوند.
سه: دارای ریشه‌ی گیاهی باشند.
چهار: خوردنی باشند.
پنج: نام آنها از واژگان آمیختاری، مانند سبزی پلو، سیرترشی، سیب زمینی و مانند آنها، ساخته نشده باشند.
با نگرش به پنج بند بالا، میبینیم كه، سیب، سیر، سماك (سماق)، سركه، سمنو، سبزی یا سبزه و سنجد همه دارای این پنج ویژگی هستند. بر این پایه:
سنبل، (به پارسی خوشه) نه خوراكی است و نه پارسی، اربی است.
سكه (به پارسی تَنكه یا سِتر یا سیكو) نه خوراكی است و نه پارسی، اربی است.
سماور نه خوراكی است و نه پارسی، روسی است. همچنین سوزن و سیخ و سه پایه و مانند اینها.
با نگرش به آنچه كه آمد، در بیست میلیون واژگان پارسی، نمی‌توان هشتمی را برای هفت سین‌های نوروزی یافت كه دارای این پنج ویژگی باشند.
نشان سالگشت (تحویل سال)
بر سفره هفت سین، تخم مرغ را روی آینه می‌گذارند یا برگ سبز و نارنج را در كاسه آب می‌اندازند و گویند هنگام سالگشت تخم مرغ یا برگ سبز و نارنج تكان خواهند خورد.
بر پایه‌ی میتُخت‌های (اسطوره‌های) زیبای ایرانی، در میان دریای بیكران، یك ماهی شناور است كه گاوی را بر پشت دارد و زمین بر شاخ گاو نهاده شده است. به هنگام سالگشت گاو زمین را از یك شاخ به شاخ دیگر می‌اندازد و همین مایه لرزش زمین می شود و در پی آن تخم مرغی كه روی آینه گذاشته‌اند یا برگ سبز و نارنجی كه در كاسه آب انداخته‌اند، می‌چرخد.
نیایش سفره‌ی هفت سین
نیایش « یا مقلب القلوب و...» كه سر سفره‌ی هفت سین خوانده می‌شود، در زمان صفوی نوشته شده است و به هيچ روی ريشه‌ی اربی (عربی) ندارد.
چون نوروز یك جشن ایرانی و فراگیر است و از آن همه‌ی تیرگان ایرانی با زبان‌ها و كیش‌ها و نژادهای گوناگون است، پس درخور است كه این نیایش را به پارسی كه زبان هَنباز (مشترك) همه‌ی ایرانیان است بر سر سفره‌ی هفت سین بخوانیم. برگردان پارسی این نیایش:
ای گرداننده‌ی دل‌ها و دیدگان
ای آن كه شب و روز را گذارده‌ای
ای آن كه سان و روز را دگرگون می‌سازی
روزگار ما را به بهترین دگرگون كن
ماهی كرمز (قرمز)
گویا ماهی كرمز آیین چینی بوده كه هشتاد سالی است كه به ایران آمده است. هر سال هزاران ماهی كرمز كرپانی (قربانی) می‌شوند، از این رو بیایید ماهی كرمز را از سفره‌های هفت سین بزداییم.
فردوسی و جشن نوروز
به جمشید بر، گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز و فروردین بر آسوده از رنج، تن دل، زكین
بزرگان به شادی بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند
چنین روز فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار
نخستین بامداد نوروز
زرتشتیان و یا ایرانیان کهن در نخستین بامداد نوروز در كنار چهارچوب پایین در ورودی خانه اندكی آویشن میریزند كه نشان برپایی جشن در آن خانه است. آنان در نخستین روز سال نو به نیایشگاه مكان زندگی خود می روند تا سال نو را با همبستگی با یكدیگر و نیایش به درگاه اهورامزدا آغاز نمایند و سپس مانند هر ایرانی دیگر به دیدار بزرگان، خویشاوندان و آشنایان میروند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر