اگر قادر به دیدن تصاویر این ایمیل نیستید اینجا را کلیک کنید
تصاویر گرفته شده و نظر کارشناسان حاکی از آن است که مسجد هزار ساله جامع اصفهان به عنوان مهمترین مسجد تاریخی ایران که بر آن لقب کلکسیون معماری ایرانی اسلامی را گذاشته اند دچار تخریبی تدریجی اما گسترده شده است.
اگرچه به دلایل مختلف به نظر می رسد تخریب آثار تاریخی کشور روند روزافزونی به خود گرفته است ، اما ادامه اقدامات تخریبی در مسجد جامع اصفهان از آن رو حائز اهمیت است که این مسجد پراهمیت ترین مسجد تاریخی ایران به شمار می آید و از آن به عنوان کلکسیون معماری ایران اسلامی نام برده می شود.
در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، کاوشهای باستان شناسان نشان داد که مسجد جامع اصفهان روی بنایی از دوران پیش از اسلام ساخته شده است. همچنین در کف مسجد و میان جرزهای قطور آن، آثاری از یک مسجد متعلق به ۱۲۰۰ سال پیش و نیز مسجدی از دوره آل بویه متعلق به ۱۱۰۰ سال پیش بدست آمد. با این حال، بیشتر ساختمانهای کنونی مسجد از دوره سلجوقی برجای مانده اند و حداقل بین ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ سال قدمت دارند.
در دوران حکومت ایلخانان مغول، یعنی بیش از ۷۰۰ سال پیش بخشهایی به مسجد دوران سلجوقی افزوده شد که مهم ترینشان محراب الجایتو بود. این محراب نفیس ترین محراب گچ بری ایران است. در سده های نهم و دهم هجری قمری، حکمرانان تیموری و آل مظفر و نیز ترکمانان آق قویونلو ساختمانهایی شامل شبستان، ایوان و مدرسه را در مسجد جامع بنا نهادند.
این مسجد، چهارصد سال پیش و به روزگار سلسله صفویه، به طور اساسی مرمت شد و آثار نفیسی بدان افزوده گشت. حتی افغانان غلجایی که دولت صفوی را برانداختند و خرابی بسیار به بار آوردند، به مرمت مسجد جامع همت گماردند و تزئینات صفه شمالی اش را کامل کردند. در دوره قاجاریه سر در فعلی مسجد ساخته شد و در دوران معاصر نیز مرمتهای گسترده و پیچیده ای توسط کارشناسان ایرانی و ایتالیایی در آن صورت پذیرفته است.
مسجد جامع اصفهان در زمان جنگ تحمیلی هدف موشک رژیم بعثی قرار گرفت و بخشی از ضلع جنوبی آن ویران شد. اما مدیران سازمان میراث فرهنگی وقت به سرعت بخشهای خراب شده را بازسازی کردند. از دهه ۱۳۷۰ خورشیدی این سازمان کوشید تا با گسترش دایره ثبت جهانی میدان امام اصفهان (نقش جهان) مسجد جامع را در فهرست آثار جهانی قرار دهد اما ساخت و سازهای غیر مجاز در بافت تاریخی اصفهان و نیز کم توجهی مدیران جدید سازمان میراث فرهنگی به مسجد جامع، این طرح را تا به امروز مسکوت گذارده است.
گزارش تصویری و تشریحی خبرگزاری مهر از وضعیت کنونی مسجد جامع اصفهان خود بهترین روایتگر بی توجهی ها و بیانگر اقدامات تخریبی شدیدی در این مسجد است که از زمان موشک اندازی رژیم صدام تا کنون سابقه نداشته و آسیب های شدیدی را به بزرگ ترین و نفیس ترین مسجد تاریخی ایران وارد آورده است.
تصاویر سخن می گویند
مهمترین مشکل مسجد جامع اصفهان نبود امنیت و حفاظت این بنا است . به طوریکه در سالهای گذشته شبستانهای وسیع و زوایای تاریک این مسجد پناهگاه بزهکاران و معتادان شدند. سازمان میراث فرهنگی که دارای یگان ویژه حفاظت از آثار تاریخی است ترجیح داده که به جای گماردن نگهبان بخشهای مختلف مسجد جامع را با دیوارکشی و نصب درهای آهنی حفاظت کند. این دیوارکشی ها دخالت آشکار در کالبد تاریخی مسجد و مغایر با کنوانسیونهای بین المللی مبنی بر حفظ حریم منظرین آثار تاریخی است.
دوده هایی که تزیینات آجری گنبد تاج الملک در جبهه شمالی مسجد را سیاه کرده اند، اوقاتی را به یاد می آورند که معتادان با خیال آسوده و بدون دلواپسی، شرم آورترین صحنه ها را در خانه خدا و زیر این گنبد هزار ساله رقم می زدند.
نگماشتن نگهبان در مسجد جامع، سر در این بنای تاریخی را مصون نگذارده است، به گونه ای که از کاشی های تاریخی به عنوان تابلوی اعلانات هم استفاده می شود!
نصب مکرر اعلان روی تزیینات مسجد با چسب های قوی و سپس کندن آنها به شیوه های نادرست، بخش بزرگی از این تزیینات را تخریب کرده است.
گاهی سکوهای طرفین جلوخان مسجد، جای نشستن و خوردن تنقلات هم هست! هر سال، ستاد کل نیروهای مسلح تعداد زیادی سرباز وظیفه را در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار می دهد، تا این سازمان به یاری آن سربازان از جمله مانع از بروز چنین صحنه هایی شود. اما گویا بسیاری از آنها به نگهبانی ساختمانهای اداری و دفاتر کار گماشته شده اند.
دوده زدایی از کاشی های تاریخی و حفاظت آن ها که معلوم نیست چرا به این روز افتاده اند، یکی دیگر از دهها کار مغفول در حفاظت و حراست از مسجد جامع اصفهان است.
مسجد جامع اصفهان با درهای متعدد خود بازار سلجوقی اصفهان و محله های پیرامون را به هم وصل می کند. به همین سبب در ساعاتی از روز عده ای از عابران حتی با دوچرخه به صحن آن وارد می شوند و گاه بی آن که از سوی کارکنان سازمان میراث فرهنگی مورد بازخوست قرار گیرند، از این سنگاب نفیس تاریخی به عنوان تکیه گاه دوچرخه استفاده می کنند.
در همه مساجد تاریخی ایران مانند مسجد جامع کبیر یزد، مسجد جامع تبریز، مسجد جامع زواره، مسجد گوهرشاد مشهد و� ، نماز گزاردن مؤمنان و اجرای برنامه های مذهبی روح زندگی را در کالبد مسجد می دمد و موجب سرزندگی و بقای آن می شود. اما در مسجد جامع اصفهان، این موضوع در حالی بهانه اقدام های غیر اصولی و جداسازی تعدادی از شبستان ها از کالبد تاریخی مسجد شده است که خیلی اوقات در این بخش ها نماز هم خوانده نمی شود.
در حالی که کنترل میزان رطوبت در بناهای تاریخی کار پراهمیتی به شمار می آید و حتی بناهای مهم و حساس نیازمند نصب دستگاههای رطوبت سنج و سنجش دایم میزان رطوبت محیط هستند، سیستم سرمایشی مسجد جامع از کولرهای آبی بهره می برد، این کولرها رطوبت را در حجم بالا وارد فضا می کنند و ستون های آجری هزار ساله را تدریجا از میان می برند.
سیستم گرمایشی مسجد دست کمی از سیستم سرمایشی آن ندارد. با وجودی که استفاده از بخاری های گازسوز حتی در ساختمان های اداری نیز منسوخ شده است، شبستان های هزار ساله مسجد جامع به این روش گرم می شوند و دوده بخاری ها مستقیما روی آجرکاری سقف می نشیند.
و این هم سیستم روشنایی مسجد ؛ سیم کشی از یک ستون به ستون دیگر و آویختن لامپ های مدادی از وسط آن ها. سازمان میراث فرهنگی که قصد داشت برای تخریب دو طبقه از برج جهان نما ۴۰۰ میهمان خارجی را به اصفهان دعوت کند و صدها میلیون تومان برای برگزاری جشن ملی اصفهان هزینه کند ، معلوم نیست چرا بزرگ ترین مسجد تاریخی ایران را به شیوه میوه فروشی ها نورپردازی کرده است.
نور پردازی با شیوه های ابتدایی خالی از خطر نیست. استفاده از تأسیسات برقی مستهلک و نا ایمن و سیم کشی های غیر اصولی احتمال بروز آتش سوزی در مسجد جامع را بالا برده است. این تصویر تأسیسات برقی کار گذاشته شده کنار محراب الجایتو را نشان می دهد. این محراب با ۷۲۰ سال عمر، نفیس ترین محراب گچ بری ایران است.
روی بیشتر ستونهای سلجوقی ترانس و فیوز نصب شده است. نصب این تأسیسات از طریق میخ کوبی یا شاید فراتر از آن بوسیله دریل انجام پذیرفته است.
سیستم صوتی مسجد جامع به شدت آسیب زاست. بلندگوهای قوی در حساس ترین و آسیب پذیرترین بخش مسجد جامع یعنی در مجاورت گنبد خواجه نظام الملک نصب شده اند. این گنبد به علت قدمت زیاد و آن چه خستگی تاریخی خوانده می شود، ضرباتی چون موج انفجار ناشی از موشک اندازی رژیم عراق را تجربه کرده و آجرکاری های ظریفش به هیچ روی تحمل امواج صوتی قوی را ندارند.
جدا از آسیب هایی که نصب بلندگو برای کالبد مسجد جامع دارد، نحوه تعبیه آن ها نیز سیمای زیبای مسجد را مخدوش ساخته و به حریم منظرین اثر لطمه وارد آورده است.
و این هم نمونه ای دیگر از سیم کشی و نصب بلندگو در ایوان جنوبی مسجد. تزیینات این ایوان در زمره برجسته ترین نمونه های کاشی کاری دوره صفوی و کل جهان قرار دارد.
و بالأخره نوبت به لوله کشی های مسجد می رسد. به جای ایجاد کانال های ایمن برای گذر لوله های آب و گاز، این لوله ها به ابتدایی ترین شکل ممکن از فاصله صحن و ایوان مسجد عبور می کنند و حتی برای رهگذران خالی از خطر نیستند.
چنین معمول است که سرویسهای بهداشتی اماکن تاریخی را کنار آن ها بسازند. اما در مسجد جامع اصفهان بخشی از کالبد تاریخی مسجد بدل به سرویس بهداشتی شده است. اگرچه ادعا می شود این مکان پیشتر نیز چنین کارکردی داشته است اما به تازگی سرویسهای بهداشتی را گسترش داده اند و ستونها و دیوارهای چند صد ساله را زیر سرامیک برده اند.
در بیرون مسجد نیز عوامل آسیب زا بسیار است. مسجد جامع و تمام خانه های تاریخی پیرامونش به سبب پوسیدگی لوله های آب و فاضلاب با خطر نشت رطوبت روبرو هستند. در این شرایط با سکوت سازمان میراث فرهنگی قطعه زمین بزرگی در پشت گنبد خواجه نظام الملک درختکاری شده است که رطوبت ناشی از آبیاری درختان مشکلات موجود را دو چندان می کند.
امیدواریم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ضمن استقبال از نقدها و برگزیدن راه تعامل و یکسونگری در برخورد با رسانه ها، زمینه را برای شفاف سازی افکار عمومی و نیز توضیح برنامه ها و عملکرد خود فراهم نماید.
منبع: خبر گزاری مهر
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر